کالکتور

کالکتور یا جابه‌جاگر، به یک سوئیچ الکتریکی در بعضی از موتورها یا ژنراتورهای الکتریکی اطلاق می‌شود که دائما جهت جریان را میان آرمیچر دینام و مدار خارجی عوض می‌کنند. کالکتور در موتورها برای انتقال توان الکتریکی به آرمیچر دینام و در ژنراتورها برای جمع‌آوری توان به روشی مشابه استفاده می‌شود. کالکتور به عنوان یک کلید و با توجه به تعداد کلیدزنی‌هایی که در عمر مفید خود انجام می‌دهد، دارای عمر بسیار طولانی است.

این سوئیچ از ویژگی‌های ماشین‌های گردانی است که با جریان مستقیم کار می‌کنند. کالکتورها با تغییر جهت جریان در سیم‌پیج آرمیچر یک موتور الکتریکی، موجب ایجاد یک نیروی (گشتاور) چرخشی می‌شود. به طور مشابه، در ژنراتورها با معکوس کردن اتصال سیم‌پیچ به مدار خارجی، جهت جریان را حفظ می‌کند و جریانی یک‌سویه را به مدار خارجی تحویل می‌دهد. نخستین ماشین دی‌سی کموتاتوری توسط هیپولیت پیکسی و بر پایهٔ پیشنهاد آندره ماریا آمپر در سال ۱۸۳۲ میلادی ساخته شد.

اصول کارکرد با چرخش کالکتور، جریان داخل سیم‌پیچ پس از هر نیم‌دور چرخش کوموتاتور، معکوس می‌شود. این تغییر جهت جریان در سیم‌پیچ، با تغییر جهت میدان ثابت نسبت به سیم‌پیچ همراه است. جریان داخل سیم‌پیچ موجب اعمال گشتاور از طرف میدان ثابت به سیم‌پیچ می‌شود و آن را به چرخش وا می‌دارد. با چرخش روتور، میدان روتور رفته‌رفته با میدان استاتور همسو می‌شود و در اینجا کموتاتور جهت میدان را در روتور معکوس می‌کند. بنابراین موتور دائما در حال تلاش برای رسیدن به حالت سکون است.